Woonwagenadvocatenkantoor Jaasma

Info

Advocaat Sjoerd Jaasma is gespecialiseerd in woonwagenrecht, bouwvergunningen, bestuursdwang, huurrecht woonwagens en strafrecht.

Geschiedenis

Advocaat voor woonwagenbewoners

Sjoerd Jaasma is gespecialiseerd in woonwagenrecht, bouwvergunningen, bestuursdwang, huurrecht woonwagens en strafrecht. U kunt altijd contact met hem opnemen via facebook of een email sturen met juridische vragen die dan zo snel mogelijk beantwoord worden. Bellen kunt u het beste in de ochtenduren doen tot 12.30.
Email [email protected]
Telefoon: 020-6698909
Fax: 020-6696146
Postadres: Postbus 90196, 1006 BD Amsterdam
Bezoekadres: Marius Bauerstraat 30 te Amsterdam vlakbij de A-10 afslag S 107

◾
Juridisch advies

WOONWAGENRECHT

Recht aan de gemeentelijke rafelranden

Aan de Zuidas zullen deze cliënten niet vaak komen, wel op het kantoor van Sjoerd Jaasma. Al decennialang gaat hij om met woonwagenbewoners, eerst als welzijnswerker, tegenwoordig als advocaat. In zijn praktijk houdt hij zich bezig met bestuursrecht, huurrecht en een enkele keer strafrecht. “Rechter, zeg nooit caravan tegen een woonwagen.”

Wie zijn kantoor in Amsterdam betreedt, kan het niet ontgaan: schilderijen van woonwagens, miniatuurwoonwagens op de planken, exemplaren van Schuurmans & Jordens over woonwagenrecht op zijn bureau. Een muziekje van Frans Bauer op de achtergrond zou het tafereel compleet maken, maar zo ver gaat het niet. Wat weer wel op een tafeltje ligt, is een stapel van Het Wiel, hét blad waarop zo’n beetje iedere woonwagenbewoner is geabonneerd. En mr. Sjoerd Jaasma is hun advocaat – omdat hij de juridische kanten van het woonwagenbestaan kent én omdat hij de taal van de ‘kampers’ spreekt.
Dat leer je niet, daar moet je ingroeien en in die wereld moet je je thuis voelen. Voor Jaasma begint zijn kennismaking met woonwagenbewoners eind jaren ’60, als hij nog bij zijn ouders in een klein dorp boven Maastricht woont. “In die tijd waren er in Nederland 56 woonwagencentra, en iedereen die in een woonwagen verbleef moest zich daar gaan vestigen. Er werden schooltjes gebouwd en hele blikken welzijnswerkers opengetrokken. Maar die centra zaten snel vol. En zo gebeurde het dat een gezin in ons dorp kwam wonen. Die mensen verbleven in een oude bus, ze hadden dertien kinderen – waarvan drie tweelingen –, dus een hoop ellende. Mijn ouders ontfermden zich over enkele van die kinderen. Ze hebben nog steeds contact met die familie.”
Voor Jaasma is het een ontmoeting met mensen en hun leefwijze die hij zijn leven lang zal meedragen. Dat begint al als hij naar de sociale academie gaat. Daar loopt hij stage op enkele woonwagenkampen in zuidelijk Limburg, waar hij onderwijsprojecten opzet. In 1983 verkast hij naar Amsterdam, en werkt onder andere op het grote woonwagencentrum De Rolleman in Osdorp. Daar doet hij jeugdwerk en organiseert banenprojecten. “De jeugd van toen komt nog steeds hier op kantoor”, zegt hij nu, bijna dertig jaar later. In 1987 begint hij met zijn rechtenstudie, mede ingegeven omdat woonwagenbewoners hem ook juridische kwesties voorlegden.
Die worden in die tijd nog opgelost aan de hand van de Wet op de woonwagens en woonschepen uit 1918. Jaasma: “Die wet kwam tot stand nadat een commissie onder leiding van Domela Nieuwenhuis de woonwagenproblematiek had onderzocht, vervolgens constateerde dat het minder erg was dan men vermoedde maar desondanks vond dat het moest toch worden gereguleerd.” De wet wordt in 1968 gemoderniseerd. Dan zal dertig jaar lang iedere gemeente verplicht zijn een woonwagencentrum in het bestemmingsplan op te nemen. “Woonwagenbewoners konden dus standplaatsen afdwingen als zij een aantoonbaar belang hadden om zich in die gemeente te vestigingen. Dat ‘aantoonbaar belang’ werd al snel aangenomen: als je er werkte, als je er kinderen op school had of als je van plan was kinderen naar die school te sturen.”

Vrijplaatsen
De wereld búiten de woonwagencentra heeft altijd een moeizame verhouding gehad met de kampers. Want dat zijn toch de zigeuners, de dieven, de hennepkwekers. Ze creëren vrijplaatsen, trekken zich niks aan van de regels en hebben doorlopend mot met de politie en de belastingdienst. De kinderen gaan niet naar school, die hangen rond op de autosloperijen van hun ouders en zijn natuurlijk het product van inteelt. Het imago van deze groep is nooit positief geweest.
Ook Jaasma kent de talloze vooroordelen van woonwagenbewoners die de rondte doen. Maar hij benadert het anders. Ze vormen een hechte groep, meestal zijn het families die bij elkaar wonen en dat zo willen houden. Hun handel in oud ijzer wordt steeds meer vervangen door reguliere banen, hun kinderen belanden ook op de universiteit of worden een beroemde voetballer, zoals Rafael van der Vaart. Wat is gebleven is dat gemeenten vaak met de kampjes in hun maag zitten en deze het liefst wegstoppen aan de rafelranden van de stad.
Nog steeds hebben bijna alle gemeenten een of meerdere woonwagencentra, hoewel dat sinds 1999 niet langer verplicht is: toen werd de Wet op de woonwagens en woonschepen ingetrokken. Op dit moment telt Nederland negenduizend standplaatsen en het zullen er de komende jaren niet meer worden – de groei van de laatste jaren is tot stilstand gekomen, maar de behoefte niet.
En dáár beginnen de problemen. Hoe gemeenten hun woonwagenbeleid ook juridisch inkleden, het botst met de natuur van de woonwagenbewoner: die wil bij zijn familie wonen. “En dat wordt steeds moeilijker. Kinderen die de ouderlijke woonwagen verlaten, willen op hetzelfde kampje ook vaak een standplaats.” Jaasma schat dat er in Nederland een tekort is van 2500 standplaatsen. Gevolg: woonwagenbewoners trekken naar gewone huizen. “Er wordt een uitsterfbeleid gevoerd”, zegt Jaasma. “Maar gemeenten vergeten dat ze een zorgplicht hebben. Dat hebben ze ook voor vreemdelingen en asielzoekers. Maar voor woonwagenbewoners wordt er te weinig geregeld.”
Vanuit gemeenten is dat misschien wel te begrijpen, en ook Jaasma kan die keuze soms billijken. “Grond is erg kostbaar. Een huurhuis past op 70 vierkante meter, een woonwagen neemt al snel 200 vierkante meter in beslag. Het is een dure woonvorm, maar het is geen verboden woonvorm. Je kunt zelf een stuk grond kopen en proberen het bestemmingsplan te laten wijzigen zodat woonwagenbewoning wordt toegestaan. Maar dat is niet makkelijk. Aan de andere kant: er staan nu ook woonwagens op grond die als bestemming ‘groen’ heeft. Dat is altijd gedoogd. Maar als die bewoners weggaan, dan zullen er niet snel nieuwe bewoners komen, want dan gaan gemeenten die bestemming nauwgezet invullen.”

Mobiele chalets
Daarmee komt langzaam een einde aan de goede juridische bescherming die woonwagenbewoners lange tijd hebben genoten. Zo was daar artikel 61 van de woonwagenwet, het in eigen kring bekende ‘sleepartikel’. “Omdat er in het verleden ook te weinig standplaatsen waren, kwam het voor dat woonwagens op illegale plaatsen moesten worden weggesleept. Op grond van dat artikel mocht dat, zolang de woonwagen maar ergens in dezelfde gemeente werd neergezet.” Zo konden families nog redelijk dicht bij elkaar blijven wonen.
Een woonwagen is formeel een woning die op een standplaats staat die ook is bestemd voor woonwagens, én die geheel of gedeeltelijk kan worden verplaatst. Vaak hebben woonwagens dan ook nog wielen. Ze worden tegenwoordig ook wel ‘mobiele chalets’ genoemd, maar de meesten komen nooit van hun plaats. Een nieuwe ontwikkeling is dat oude woonwagens worden vervangen door woonwagenhuizen – het worden steeds meer ‘gewone’ woningen. Maar de bewoners blijven wel bij elkaar wonen op hun stukje grond. “Toch blijft die verplaatsbaarheid van belang”, zegt Jaasma. “Het kan zo maar gebeuren dat iemand zijn woonwagen op een dieplader zet en hem ergens anders neerzet. Zo staat er niks en zo staat er plots een woonwagen. Dát zie je niet met woningen.”
Het is dan ook niet verwonderlijk dat het woonwagenrecht veel ruimtelijke ordeningsaspecten kent, en dat Jaasma zich verdiept in bestuursrechtelijke onderwerpen over omgevingsvergunningen, wijzigingen van bestemmingsplannen en bouwplannen. “Er zijn veel woonwagen neergezet zonder vergunning. Sinds 1992 is de Woningwet zo gewijzigd dat ook woonwagens vergunningplichtig zijn. Ze moeten voldoen aan het bouwbesluit, zodat de isolatie en de brandveiligheid in orde moeten zijn. Vaak is de hoogte van de woonwagen een probleem. Doorgaans is drie meter toegestaan maar de tendens is steeds meer dat bewoners er een etage bovenop willen zetten. Soms zijn ze te breed en staan een stuk op een belendend perceel.”
Tegenwoordig kloppen woonwagenbewoners ook met andere problemen bij Jaasma aan, die bijna full time met het woonwagenrecht bezig is. Die gaan over de WOZ-waarde van woonwagens en over hypotheekovereenkomsten – voor een woonwagen kan eigenlijk alleen een hypotheek worden verkregen als de aanvrager ook de standplaats in eigendom heeft.
De meeste onduidelijkheden zijn er over standplaatsen. Zo is het vaak ongewis of een standplaats kan worden overgenomen van een vertrekkend familielid. Jaasma: “Overal zijn de lokale regels anders, overal zijn eigen volkshuisvestingsverordeningen die wel of geen paragraaf hebben over de toewijzing van standplaatsen. Meestal huren woonwagenbewoners de grond van de woningbouwvereniging of van de gemeente, en in driekwart van de gevallen is de woonwagen ook eigendom van de woningbouwvereniging. Dan gelden dezelfde regels als bij huurwoningen: die kun je ook niet zo maar ruilen met een familielid.” Huurzaken zijn dan ook onderwerpen die regelmatig op Jaasma’s bureau belanden, zoals voorgezette huur bij overlijden en medehuurkwesties, maar ook gebreken aan de gehuurde woonwagen, grondverzakkingen en erfpacht.
Verplaatsing van een woonwagen wordt echt actueel als het hardnekkige imago van de kampers wordt waargemaakt: er wordt een hennepkwekerij ontdekt. “Omdat de grond waarop de woonwagen staat doorgaans wordt gehuurd, wordt de huurovereenkomst ontbonden. Is de woonwagen jouw eigendom, dan moet ie er vanaf. Je moet ‘m oppakken en toch ergens laten.” Dergelijke woonwagens belanden vaak op camping of ergens in een opslag.

Last tot binnentreden
Dat onuitwisbare imago zorgt ervoor dat Jaasma zich af en toe ook moet bezighouden met het strafrecht. “Gemeenten en politie zitten bovenop de woonwagencentra. In sommige gemeenten kunnen bewoners ieder half jaar een stevig bezoek verwachten. Dat wordt integrale handhaving genoemd, maar ze vallen in feite gewoon binnen, en nemen het energiebedrijf en de fiscus mee. Ze controleren of de schuurtjes niet te groot zijn, of de stroommeter niet wordt afgetapt en of er nog boetes openstaan. Gemeenten noemen woonwagenkampen vaak vrijplaatsen waar maar wat wordt aangerommeld en waar de wet niet geldt. Dat zou die invallen rechtvaardigen, hoewel het meestal geschiedt zonder last tot binnentreden. Aan de andere kant: het energiebedrijf moet de meter kunnen controleren, dat staat in de overeenkomst. Maar de bewoners zelf schamen zich ervoor en zeggen: wat moeten de buren wel niet denken.”
Jaasma heeft zijn professionele oordeel snel klaar: als die instanties er niks te zoeken hebben, dan moet je ze niet toelaten. Zelf bezoekt hij regelmatig een kamp, en soms gaat een rechter mee voor een descente. Meestal kent zo’n rechter die wereld helemaal niet. “Die maakt dan een praatje met een bewoner en zegt: en meneer, hoe bevalt het in uw caravan? Dan hoor je ze zuchten, want de woonwagen een caravan noemen – dat is vloeken in de kerk. Rechters missen het juiste referentiekader.”

Veel illegale standplaatsen
Recente cijfers over het aantal woonwagencentra zijn er niet. Het laatste overzicht (van minister Van der Laan, Wonen, Wijken en Integratie) dateert uit 2009, en is gebaseerd op gemeentelijke cijfers uit 2006. Uit dit overzicht blijkt dat er 8188 standplaatsen zijn opgenomen in de bestemmingsplannen, maar dat er 8949 daadwerkelijk zijn aangelegd. Apeldoorn heeft de meeste standplaatsen (280). Amsterdam telt 201 standplaatsen, waarvan 92 illegaal, Groningen telt 204 standplaatsen, waarvan 150 illegaal. In Zeist is geen enkele standplaats in het bestemmingsplan opgenomen, desondanks zijn er 168.