Boxmeerse Vaart

Info

Boxmeerse Vaart

Geschiedenis

De oorsprong van de Vaart gaat terug naar het jaar 1400. Een priester in Boxmeer twijfelde tijdens de eucharistieviering aan de omzetting (transsubstantiatie) van brood en wijn in het Lichaam en Bloed van Christus (dat tijdens de consecratie wordt herdacht). De wijn, zo wil het verhaal, borrelde toen over de rand van de kelk heen en kwam in de gedaante van bloed op een linnen doek onder de kelk terecht. Het Heilig Bloed stolde en er bleef een grote druppel achter op het tafellinnen. Deze doek, corporale genaamd, is sindsdien voorwerp van verering. In zijn 17e eeuwse reliekhouder wordt hij tijdens de Vaart meegedragen in een gouden draagkist uit 1656 die is vervaardigd door een onbekende Boxmeerse of Niederrheinische zilversmid. Aanvankelijk was er geen aparte reliekhouder, maar de eerste reliekschrijn uit 1482 was tevens draagkist. Deze werd aan de Boxmeerse Vaart geschonken door D. Gerardus van Meer, kanunnik te Zutphen, getuige de inscriptie "D. Gerardus de Meer canonicus Zutphaniensis me fieri fecit et dedit. Anno 1482."
De verering van het Heilig Bloed komt in het midden van de 15e eeuw in Boxmeer op gang en rond 1450 wordt het Sacramentsgilde tevens naar het Heilig Bloed genoemd.
In 1457 wordt een eerste Heilig Bloed altaar in de kerk geplaatst en ingewijd.
In 1482 wordt een vergulde reliekschrijn geschonken door Johannes van Meer Kanunnik uit Zutphen.
In 1507 wordt aan 7 personen ieder een stuiver uitbetaald als vergoeding vanwege het meelopen in de Boxmeerse Vaart. In 1508 wordt in archiefstukken melding gemaakt van het trekken van de Bloedprocessie in Boxmeer.
Vanaf 1582 is de reliek met de eerste reliekdraagkist 11 jaar vanwege plunderingen ondergebracht in het naburige Gennep.
In 1583 wordt de kerk van Boxmeer door de troepen van Karel van Mansfeld geplunderd, veel archiefmateriaal gaat daarbij verloren.
Bij gerechtelijke akte opgemaakt door de schepenen van Boxmeer van 1618 wordt de Vaart herbevestigd en de Bisschop van Roermond Jacobus a Castro bevestigt - mede op instigatie van pastoor Peelen - in 1631 het Bloedwonder van Boxmeer.
Graaf Albert van den Bergh uit Boxmeer schenkt in 1656 een gouden draagkist aan de Vaart.
Vanaf 1632 zijn tientallen pauselijke aflaten ingesteld rondom de Boxmeerse Vaart en het Heilig Bloed.
In 1660 schrijft pastoor Peelen (1601-1667) een 'Instructio super Sanguine miraculose in Boxmeer'.
De verering van het Heilig Bloed neemt toe en in de 17e en 18e eeuw worden vele gedocumenteerde genezingen beschreven.
In 1673 trekt de processie naar een rustaltaar aan Het Zand.
Vanwege de Franse overheersing komt vanaf 1794 een einde aan de autonomie van de Vrije Heerlijkheid Boxmeer en de openlijke verering van het Heilig Bloed. De reliek wordt in de periode 1794-1800 herhaaldelijk heimelijk ingemetseld bij metselaar J. van Oeffel aan de Veerstraat.
In 1821 wordt een verbod tot het houden van processies aan Boxmeer uitgevaardigd, het verbod wordt totaal genegeerd en in 1856 wordt de Heilig Bloedprocessie van Boxmeer geplaatst op een lijst van wettig toegestane processies.
In 1854 wordt de reliek teruggeplaatst in het Heilig Bloedaltaar.
De verering van het Heilig Bloed trekt aan en het vijfde eeuwfeest wordt in 1900 groots gevierd. De Vaart trekt dan drie keer per jaar.
Na de tweede wereldoorlog trekt de Vaart vijf keer per jaar, de Boxmeerse jeugd heeft dan een week vrijaf en vele bedevaartgangers komen naar Boxmeer. Vanaf 1965 is een kentering waarneembaar en trekt de Vaart nog een keer per jaar. Vanaf 1977 nemen Vaartmeesters de organisatie van de Vaart over en in 2000 wordt het zesde eeuwfeest met een volledige Vaartweek gevierd en wordt de Vaart ingebed in een Stichting.
Eeuwenlang trekt veertien dagen na Pinksteren de Vaart door de straten van Boxmeer. Elk jaar zijn duizenden getuige van deze processie, waaraan vele schoolgaande kinderen uit Boxmeer en de omliggende dorpen meedoen. Samen met drie gilden, andere muziekgezelschappen en een groot aantal vrijwilligers maken zij de Boxmeerse Vaart tot een van de belangrijkste (culturele) evenementen van Boxmeer.
De Heilig Bloed relikwie is sinds 1991 weer permanent uitgestald in de Bloedkapel in de Basiliek.
Op Vaartzaterdag wordt de reliek op plechtige wijze door het Heilig Bloedsgilde en de Vaartmeesters de basiliek binnengebracht. De dag erna op Vaartzondag wordt zij door de straten van Boxmeer gedragen. In het midden van de 20e eeuw kende Boxmeer nog vijf processiedagen. Van de daarvan drie overgebleven Vaartroutes in Boxmeer wordt die naar Het Zand nog een keer per jaar gelopen.
De Boxmeerse Vaart is genomineerd voor de Dr. PeelenCultuurprijs 2011 en aan de Boxmeerse Vaart is de Burgemeester Bouwmans Ontmoetingsprijs 2012 toegekend en uitgereikt. De Vaart is als cultuuruiting en geloofsuiting een eeuwenoude traditie vol folklore en volksvroomheid, die mensen in Boxmeer en ver daarbuiten al 600 jaar bindt en bijeenbrengt. Het is een kostbaar en oeroud stuk Boxmeers cultuurgoed en immaterieel erfgoed.